tag:blogger.com,1999:blog-86803998569173470292024-03-13T07:30:02.583-07:00Contenido del curso de Fauna de PanamáTeoría de la Deriva Continentalhttp://www.blogger.com/profile/13870868406422804081noreply@blogger.comBlogger1125tag:blogger.com,1999:blog-8680399856917347029.post-32437321622487905732009-02-12T13:53:00.000-08:002009-02-12T13:57:48.081-08:00Contenido semestral del curso de Fauna de PanamáCONTENIDO TEÓRICO DEL CURSO DE CAR 220 (Fauna de Panamá)<br />Elaborado por: Carlos Iglesias H.<br />Módulo I. REGIONES ZOOGEOGRAFICAS Y DIVERSIDAD ENTRE LOS PORIFEROS<br />-Teoría de la Deriva Continental (Pangea, Gondwana y Laurasia)<br />- Regiones Zoogeográficas y sus límites (Fauna característica de la región Neotropical).<br />-Ubicación de Panamá en la región Neutropical.<br />-Características de los Poríferos ( representantes de la Clase Calcárea y Demospongia)<br />-Ecología e importancia económica de algunos poríferos.<br />Módulo II. CELENTERADOS DE LA FAUNA PANAMEÑA.<br />Características de los Celenterados ( presencia de tentáculos, nematocistos, estados de pólipos y medusas)<br />Clases y representantes más comunes en Panamá (nombre científico y común).<br />Celenterados con importancia económica y médica.<br />Distribución de los Celenterados en la s Provincias Marinas (Panámica y Caribe).<br />Módulo III. MOLUSCOS DE LA FAUNA PANAMENA.<br />Características de los moluscos (concha, pie muscular).<br />Clases del filo Mollusca<br />-Distribución de moluscos en las provincias marinas.<br />-Moluscos con importancia económica y médica según las clases.<br />-Preservación de algunos moluscos.<br />Módulo IV. EQUINODERMOS DE LA FAUNA PANAMEÑA.<br />-Taxonomía y distribución de los equinodermos .<br />-Clases del filo Echinodermata.<br />-Equinodermos con importancia médica y ecológica (erizos, la estrella Acanthaster planci)<br />Módulo V. ARTRÓPODOS DE LA FAUNA PANAMEÑA.<br />Principales Clases del Filo Artrópoda y sus características ( Crustácea, Arácnida, Chilópoda,<br />Diplópoda e Insecta).<br />- Representantes de las diferentes clases de artrópodos que pertenecen a nuestra fauna..<br />- Hábitat y distribución de diferentes artrópodos de Panamá.<br />- Cuadro comparativo de crustáceos, arácnidos, chilópodos, diplópodos e insectos con<br />importancia económica y médica en Panamá.<br />- Técnicas de preservación de miriápodos e insectos.<br />Módulo VI. PECES DE LA FAUNA PANAMEÑA.<br />Características de los peces óseos (tipo de aletas, escamas y esqueleto).<br />Características de los peces cartilaginosos ( tipo de aletas, escamas y esqueleto).<br />Diversidad de peces óseos y cartilaginosos de la fauna panameña, con importancia económica.<br />Nombre científico y común de algunas especies de peces de Panamá con importancia económica y médica (óseos y cartilaginosos).<br />Algunas técnicas de preservación de los peces.<br />Módulo VII. ANFIBIOS DE LA FAUNA PANAMEÑA<br />.<br />-Características de los Anfibios (piel húmeda, algunos con respiración branquial durante su<br />vida larvaria, cuatro dedos en la mano).<br />-Ordenes de la clase Anphibia y sus características (Caudata, Apoda y Salientia).<br />-Listado de los principales anfibios de Panama<br />-Destacar aquellos anfibios con importancia económica y /o médica.<br />Módulo VIII. REPTILES DE LA FAUNA PANAMEÑA.<br />-Características de los reptiles (piel seca, primeros vertebrados adaptados con éxito a la vida<br />terrestre, huevos cleidoicos).<br />- Ordenes de la Clase Reptilia (Chelonia, Squamata, Crocodilia).<br />-Quelonios con importancia económica y su hábitat (medio marino o de agua dulce).<br />- División del orden Squamata (Sauria y Serpentes).<br />-Listado de especies panameñas de reptiles de los órdenes Squamata y Crocodilia.<br />Técnicas de preservación de algunos reptiles.<br />Módulo IX. AVES DE LA FAUNA PANAMEÑA.<br />-Características de las aves ( pico, plumas, miembros anteriores modificados en alas, huesos<br />Huecos, endodermos).<br />Diversidad de Órdenes de aves de la fauna panameña (Tinamiformes, Galliformes,<br />Falconiformes, Columbiformes, Trogoniformes, Passeriformes y otros).<br />-Listado de aves de nuestra fauna con importancia económica, su hábitat y actividad (diurna o nocturna).<br />-Taxidermia de un ave para la momificación.<br />Módulo X. MAMÍFEROS DE LA FAUNA PANAMEÑA.<br />-Características de los mamíferos (pelo, glándulas mamarias, endodermos, dos cóndilos<br />occipitales).<br />- Diversidad de Órdenes de Mamíferos de la fauna panameña (Marzupiala, Edentata o<br />Xenarthra, Carnívora, Artiodáctila y otros).<br />-Listado de mamíferos de nuestra fauna con importancia económica, y su hábitat y distribución.<br />-Taxidermia de un mamífero pequeño (ratón o ardilla).<br />Bibliografía<br />Alvarez del V. José.1977.Los Cordados. Origen, evolución y hábitos de los vertebrados. Editorial C.E.C.S.A.<br />Coronado y Marquez.19 .Introducción a la Entomología. Editorial Interamericana.<br />Conservación Internacional. 2005. Ranas Arlequines. Guía de Campo. Editora: Panamericana formas e Impresos S:A. Colombia.<br />Fingerman, Milton. 1972. Evolución y Diversidad Zoológica. Editorial Interamericana.<br />Gunther Kohler. 2003. Reptiles de Centroamérica.<br />Hickman, C., Roberts, L. , Parson, Allan. 2006. Zoología-Principios Integrales. Editora Mc Graw-Hill/Interamericana de España, S.A.U.<br />Iglesias, C. 1996.Preparación y Conservación de Material Biológico. Manual Teórico-PrácticoPrácticas de Laboratorio.<br />Méndez, Eustorgio.1970. Los Principales Mamíferos Silvestres de Panamá. Edición privada.<br />Méndez, Eustorgio. 2005. Elementos de la Fauna Panameña. Impreso en Panamá.<br />Méndez, Eustorgio.1999. Insectos y otros Artrópodos de Importancia Médica y Veterinaria. Edición Limitada. Impresora Pacífico S.A. Panamá.<br />Página Web. :ciglesias@gmail.com<br />Recursos bibliográficos de Internet.<br />Smith, N. 1983. Host plant Toxicity and Migration in the Dayflying Moth Urania. The Florida Entomologist, vol. 66, Nº. 1 pp.76-85.<br />Tucker, R. y H. Zim. 1978. Conchas Marinas. Ediciones DIAMOND. Barcelona.<br />Wildlife Society. 1972 Wildlife Management technique Manual. Editor: Roberts H. Giles, Jr.<br />PRÁCTICAS DE LABORATORIO<br />FAUNA DE PANAMÁ<br />(CAR 220)<br />Semanas<br />Prácticas<br />Periodos<br />1<br />Instr. Generales<br />1<br />Poríferos<br />1<br />2<br />Celenterados<br />1<br />Moluscos<br />2<br />3<br />Moluscos<br />1 Examen Parcial<br />1<br />4<br />Crustáceos<br />2<br />Crustáceos<br />5<br />Arácnidos<br />2<br />Arácnidos<br />6<br />Miriápodos<br />1<br />Insectos<br />2<br />7<br />Insectos<br />8<br />Téc. de Preserv. de Invertebrados<br />1<br />repaso<br />1<br />9<br />II Examen Parcial<br />1<br />Peces<br />2<br />10<br />Peces<br />Anfibios<br />1<br />11<br />Reptiles<br />1<br />Repaso<br />1<br />12<br />III Examen Parcial<br />1<br />Aves<br />2<br />13<br />Aves<br />Mamíferos<br />2<br />14<br />Mamíferos<br />Téc. de Preservación de Vertebrados<br />1<br />15<br />Repaso<br />1<br />IV Examen Parcial<br />1<br />16<br />Balance de Actividades<br />1<br />Entrega de Notas<br />1<br />Evaluación del Laboratorio (30%)<br />Parciales (4)………………..15<br />Ejercicios orales…………… 5<br />Giras………………………… 5<br />Preparación de Mat. biol........5<br />________<br />Especímenes que se observarán en las Prácticas de Laboratorio durante el curso de Fauna de Panamá<br />Phylum Cnidaria<br />NOMBRE CIENTÍFICO<br />NOMBRE COMÚN<br />Acropora palmata<br />Coral cuerno de alce<br />Acropora cervicornis<br />Coral cuerno de ciervo<br />Millepora sp.<br />Coral de fuego<br />Agaricia agaricites<br />Coral lechuga<br />Oculina diffusa<br />Coral marfil<br />Gorgona sp.<br />Abanico de mar<br />Ptilosaurius simosus<br />Pluma de mar<br />Metridium sp.<br />Anémona<br />Physalia physalia<br />Fragata portuguesa<br />Stomolophus meleagris<br />Medusa bala de cañón<br />Diplora sp.<br />Coral cerebro<br />Phylum Mollusca<br />NOMBRE CIENTÍFICO<br />NOMBRE COMÚN<br />Acanthopleura sp.<br />Chitón<br />Anadara tuberculosa<br />Concha negra<br />Solen sp. Ensis sp.<br />Mango de navaja, longuron<br />Donax sp.<br />Almeja<br />Pitar lupanarius<br />Peine de venus<br />Murex sp.<br />Pulludo<br />Hexaplex regius<br />Pulludo rosado<br />Turritella sp.<br />Taladro<br />Malea ringens<br />Concha globosa<br />Strombus gigas<br />Oreja de Elefante V.A.<br />Strombus galeatus<br />Oreja de Elefante V.P.<br />Fissurella sp.<br />Volcancito<br />Patella sp.<br />Lapa<br />Fasciolaria sp.<br />Concha tulipán<br />Conus sp.<br />Concha cónica<br />Nerita sp.<br />Litorinas<br />Olivas sp.<br />Olivas del Pacífico<br />Anadara grandis<br />Pata de burro<br />Sarasinula plebeia<br />Babosa<br />Cypraea<br />Concha porcelana<br />Tellina radiata<br />Pinctada mazatlantica Pinctada mazatlantica<br />Ostra<br />Familia Architectonidae<br />Trachycardium panamensis<br />Lóligo sp.<br />Calamar<br />Nautilus sp.<br />Octopus sp.<br />Pulpo<br />Dentridium sp.<br />Colmillo de Elefante<br />Phylum Arthropoda<br />CRUSTÁCEOS<br />NOMBRE CIENTÍFICO<br />NOMBRE COMÚN<br />Panulirus gracilis<br />Langosta<br />Penaeus occidentalis<br />Camarón Blanco o langostino<br />Callinectes toxotes<br />Jaiba o pastelera<br />Ucides occidentalis<br />Cangrejo azul<br />Petrochirus diogenes<br />Cangrejo ermitaño<br />Squilla aculeata<br />Alacrán marino<br />Macrobrachium rosenbergii<br />Camarón de río<br />Emerita sp.<br />Armadillo marino<br />Armadillium vulgare<br />Cochinilla de humedad<br />Ligia sp.<br />Cochinilla de mar<br />Balanus sp.<br />Percebes<br />Mitrax spinosissimus<br />Cangrejo centollo<br />Scyllarus sp.<br />Langosta china<br />CLASE ARACNIDOS<br />NOMBRE CIENTÍFICO<br />NOMBRE COMÚN<br />Boophilus microplus<br />Garrapata Blanda<br />Centruroides sp.<br />Alacrán<br />Mygalarachne communis<br />Tarántula<br />Micrathena sp.<br />Araña espinosa<br />Gasteracantha sp.<br />Araña semiespinosa<br />Paraphrynus laevifrons<br />Frinos<br />Nephila clavipes<br />Araña tela de oro<br />Argiopes argenta<br />Araña de plata<br />Physocyclus globosus<br />Araña casera<br />Salticus sp.<br />Araña saltadora<br />Larca sp.<br />Pseudoescorpión<br />Dermatophagoides farinae<br />Acaro casero<br />Boophilus annulatus<br />Garrapata (Fiebre del ganado de Texas)<br />Latrodectus mactans<br />Viuda negra<br />Loxosceles sp.<br />Familia Tetranichidae<br />Demodex sp.<br />Acaro de la sarna<br />Sarcoptes scabiei<br />Sarna del humano<br />CLASE INSECTOS<br />NOMBRE CIENTÍFICO<br />NOMBRE COMÚN<br />Lepidoptera<br />Anartia fatima<br />Siproeta stelenes<br />Heliconius melpomene<br />Phoebis sp.<br />Papilio thoas<br />Caligo memnon<br />Urania fulgens<br />Himenoptera<br />Apis melliphera<br />Abeja de miel<br />Coleoptera<br />Acrocinus longimanus<br />Manos largas<br />Megasoma elephas<br />Unicornio<br />Dynastes hercules<br />Escarabajo Hércules<br />Euchroma gigantea<br />Cucaracha de manglar<br />Orthoptera<br />Periplaneta americana<br />Cucaracha<br />Blatela germanica<br />Cucaracha mandinga<br />Eutropidacris dux<br />Langoston<br />Diptera<br />Musca domestica<br />Mosca doméstica<br />Drosophila melanogaster<br />Mosca de la fruta<br />Aedes aegypti<br />Mosquito dengue<br />Hemiptera<br />Fulgora laternaria<br />Machaca<br />Lethocerus medius<br />Cucaracha mediana de agua (Chinche acuático)<br />Hymenoptera<br />Atta sp.<br />Arriera<br />Solenopsis sp.<br />Candelilla<br />Miriapodos<br />CLASE CHILOPODO<br />Scolopendra sp.<br />Ciempiés<br />CLASE DIPLOPODO<br />Chondromorpha xanthotricha<br />Milpiés<br />Polyzonium sp.<br />Narceus<br />PHYLUM CHORDATA<br />PECES OSEOS<br />NOMBRE CIENTÍFICO<br />NOMBRE COMÚN<br />Cyclopsetta panamensis<br />Lenguado<br />Hippocampus ingens<br />Caballito de mar del Pacífico<br />Mugil curema<br />Lisa<br />Mugil cephalus<br />Lisa<br />Caranx caballus<br />Cojinoa<br />Caranx hippos<br />Urelillo<br />Cynoscion sp.<br />Corvina<br />Centropomus robalito<br />Robalo<br />Centropomus armatus<br />Robalo<br />Centropomus unionensis<br />Robalo<br />Centropomus undecimalis<br />Robalo<br />Lutjanus colorado<br />Pargo rojo<br />Lutjanus argentiventris<br />Pargo rosquero<br />Lutjanus chrysurus<br />Pargo cola amarilla<br />Lutjanus guttatus<br />Pargo de la mancha<br />Lutjanus griseus<br />Pargo manglatero<br />Lutjanus jordani<br />Pargo de senta<br />Pomadasys panamensis<br />Pargo blanco<br />Scomberomorus maculatus<br />Sierra<br />Catengraulis mysticetus<br />Sardina<br />Anguilla anguilla<br />Anguila<br />Muraena sp.<br />Anguila<br />Scarus ghobban<br />Pez Loro<br />Tilapia sp.<br />Tilapia plateada<br />Salmo gairdnerii<br />Trucha<br />Lobotes surinamensis<br />Berrugate<br />Thunnus alalunga<br />Pez tuna<br />Elegatus bippinulatus<br />Salmón<br />Sphyraena ensis<br />Barracuda<br />Diapterus peruvianus<br />Mojarra<br />Epinephelus guaza<br />Mero<br />Epinephelus analogus<br />Memerete<br />Petrometropon cruentatus<br />Chencherna<br />PECES CARTILAGINOSOS<br />Carcharhinus sp.<br />Tiburón cason<br />Galeocerdo cuvier<br />Tiburón tigre o tintorera<br />Sphyrna sp.<br />Tiburón martillo<br />Carcharhinus limbatus<br />Tiburón aletinegro/ t. blanco<br />Ginglymostoma cirratum<br />Gata nodriza<br />Familia Mobulidae<br />Mobula sp.<br />Rayas o manta raya<br />Familia Urolophidae<br />Rayas con aguijon<br />Familia Rhinobatidae<br />Guitarra del Pacifico<br />PECES DE AGUA DULCE<br />Familia Characidae<br />Gasteropelecus maculatus<br />Pez hacha<br />Familia Ciclidae<br />Cichla ocellaris<br />Pez sargento<br />PHYLUM CHORDATA<br />Clase Amphibia<br />NOMBRE CIENTÍFICO<br />NOMBRE COMÚN<br />Bufo marinus<br />Sapo común<br />Bufo coniferus<br />Sapo verde arbóreo<br />Bufo coccifer<br />Sapo de bosque seco<br />Physalaemus pustulosus<br />Rana tungara<br />Dendrobates auratus<br />Rana venenosa verde-negra<br />Dendrobates speciosus<br />Rana roja (endémica de Fortuna)<br />Dendrobates arboreus<br />Leptodactylus bolivianus<br />Rana boliviana<br />Leptodactylus pentadactylus<br />Goliat<br />Eleutherodactylus fitzingeri<br />Rana de lluvia común<br />Eleutherodactylus antillensis<br />Especie introducida<br />Eleutherodactylus crassidigitus<br />Eleutherodactylus raniformis<br />Dermophis mexicanus<br />Cecilia mexicana<br />Bolitoglossa sp.<br />Salamandra<br />Bolitoglossa taylori<br />Bolitoglossa savage<br />Hyla ebraccata<br />Hyla microcephala<br />Hyla phlebodes<br />Agalychnis calidryas<br />Atelopus zeteki<br />Rana dorada<br />Rana sp.<br />Rana<br />PHYLUM CHORDATA<br />Clase Reptilia<br />NOMBRE CIENTÍFICO<br />NOMBRE COMÚN<br />Lepidochelys olivacea<br />Tortuga mulata<br />Trachemys scripta<br />Tortuga pintada<br />Kinosternon scorpioides<br />Tortuga caja<br />Chelonia mydas<br />Tortuga verde<br />Eretmochelys imbricata<br />Tortuga carey<br />Caretta caretta<br />Tortuga caguama<br />Chelydra serpentina<br />Tortuga voraz<br />Caiman crocodilus<br />Caimán<br />Iguana iguana<br />Iguana verde<br />Sceloporus malachiticus<br />Lagartija espinosa verde<br />Ctenosaura similis<br />Iguana negra<br />Hemidactylus frenatus<br />Gekko<br />Gonatodes albogularis<br />Gekko cabeza amarilla<br />Ameiva sp.<br />Borriguero<br />Anolis sp.<br />Anolis<br />Basiliscus sp.<br />Moracho<br />Spilotes pullatus<br />Mica verde<br />Oxybelis sp.<br />Bejuquillo parda o chocolate<br />Epicrates cenchria<br />Boa arco iris<br />Leptotyphlops sp.<br />Culebrita ciega<br />Micrurus nigrocinctus<br />Coral<br />Micrurus mipartitus<br />Coral<br />Bothrops asper<br />Víbora X<br />Pelamis platurus<br />Serpiente de agua<br />Bothriechis schlegelii<br />Víbora de pestaña<br />PHYLUM CHORDATA<br />Clase Aves<br />NOMBRE CIENTÍFICO<br />NOMBRE COMÚN<br />Troglodytes aedon<br />Ruiseñor común<br />Euphonia luteicapilla<br />Bimbin, Eufonia Coroniamarilla<br />Thraupis episcopus<br />Azulejo, Tangara azuleja<br />Turdus grayi<br />Mirlo Pardo<br />Protonotaria citrea<br />Reinita protonotaria<br />Harpia harpyja<br />Águila arpía<br />Chloroceryle americana<br />Martín pescador verde<br />Micrastur semitorquatus<br />Halcón monte collarejo<br />Coragyps atratus<br />Gallinazo negro de cabeza negro<br />Cathartes aura<br />Gallinazo negro de cabeza rojo<br />Dendrocygna autumnalis<br />Pato silbador aliblanco<br />Gallus gallus<br />Gallo doméstico<br />Coturnix coturnix<br />Codorniz<br />Columba cayennensis<br />Paloma Colorada<br />Columba livia<br />Paloma domestica<br />Aratinga pertinax<br />Perico carisucio<br />Amazona ochrocephala<br />Perico flor amarilla<br />Piaya cayana<br />Cuco ardilla<br />Tyto alba<br />Lechuza campanaria<br />Pelicanus occidentalis<br />Pelicano<br />Ramphastos swainsonii<br />Tucán de Swaison<br />Ramphastos sulfuratus<br />Tucán Pico de Iris<br />Icterus galbula<br />Bolsero Norteño<br />Crypturellus soui<br />Tinamú chico<br />Notharchus macrorhynchus<br />Buco Cuelliblanco<br />Podilymbus podiceps<br />Zambullidor piquipinto<br />Casmerodius albus<br />Garceta grande<br />Anas discors<br />Cerceta aliazul<br />Crax rubra<br />Pavón grande<br />Porphyrula martinica<br />Gallareta morada<br />Larus artricilla<br />Gaviota reidora<br />Lophostrix cristata<br />Búho penachudo<br />Nyctidromus albicollis<br />Tapacamino común<br />Amazilia tzacatl<br />Amazilia colirrufa<br />Pharomachrus mocinno<br />Quetzal resplandeciente<br />Baryphthengus martii<br />Momoto rufo<br />PHYLUM CHORDATA<br />Clase Mammalia<br />NOMBRE CIENTÍFICO<br />NOMBRE COMÚN<br />Didelphis marsupialis<br />Zorra común<br />Aotus lemurinus<br />Mono nocturno o Jujuná<br />Alouatta palliata<br />Mono aullador<br />Cebus capucinus<br />Cariblanco<br />Ateles geoffroyi<br />Yerré o Mono araña<br />Saguinus geoffroyi<br />Tití<br />Tamandua mexicana<br />Oso hormiguero<br />Bradypus variegatus<br />Perezoso de tres dedos<br />Choloepus hoffmanni<br />Perezoso de dos dedos<br />Dasypus novemcinctus<br />Armadillo de nueve bandas o Armadillo común<br />Sylvilagus brasiliensis<br />Muleto<br />Sciurus variegatoides<br />Ardilla negra<br />Orthogeomys cavator<br />Arador<br />Coendau rothschildi<br />Puercoespín común<br />Mus musculus<br />Ratón bodeguero<br />Hydrochaeris hydrochaeris<br />Poncho o Capibara<br />Agouti paca<br />Conejo pintado<br />Dasyprocta coibae<br />Ñeque de Coiba<br />Dasyprocta punctata<br />Ñeque<br />Nasua narica<br />Gato solo<br />Lutra longicaudis<br />Gato de agua<br />Panthera onca<br />Tigre americano<br />Leopardus wiedii<br />Tigrillo, Margay<br />Trichechus manatus<br />Manatí<br />Tapirus bairdii<br />Macho monte<br />Dicotyles pecari<br />Puerco de monte<br />Tayassu tajacu<br />Saíno<br />Odocoileus virginianus<br />Venado cola blancaTeoría de la Deriva Continentalhttp://www.blogger.com/profile/13870868406422804081noreply@blogger.com1